Gelecek 123 Yıl?
Geçtiğimiz yüzyıl kadınların sosyal, ekonomik ve politik hayata katılımı için belirleyici bir dönem olarak tarihe geçti. Her yeni jenerasyonla birlikte kadınların oy hakkını elde etmesi, hem eğitim hem çalışma hayatında artan katılım gibi önemli atılımlar gerçekleşti. Bütün bu atılımlara rağmen geldiğimiz noktada tam anlamıyla bir toplumsal cinsiyet eşitliğinden söz etmek mümkün mü?
Dünya Ekonomik Forumu’nun (World Economic Forum) 2025 Küresel Toplumsal Cinsiyet Uçurumu Raporu’na (Global Gender Gap Report) göre kadın ve erkekler arasında küresel düzeyde eşitlik, bir önceki seneye kıyasla +0,3 yüzde puanlık bir iyileşme ile, %69 seviyesinde sağlanmış durumda.1 Kalan %31’lik açığı kapamak ise, bu hızda ilerleme kaydedilmesi durumunda, tam 123 yıl sürecek. Üstelik bu tablo bölgesel anlamda önemli farklılıklar gösteriyor. Bu açığı 57 yıl ile en hızlı şekilde kapayabilecek olan Latin Amerika ve Karayipler bölgesinin ardından açığı kapamak için 76 yıla ihtiyaç duyduğu öngörülen, aralarında Türkiye’nin de yer aldığı, Avrupa ülkeleri geliyor. 2024’te %65 ile 146 ülke içinde 127’nci sırada yer alan Türkiye bu sene %63’lük bir skor ile çalışmaya dahil edilen 148 ülke içinde 135’inci sırada yer alıyor. Hem endeks skoru hem de ülke sıralamasındaki bu gerileme, Türkiye’nin küresel eğilimlerin gerisinde seyrettiğini gösteriyor.
Peki eşitliğe giden yolda bizi neler bekliyor?
2025 verileri, Türkiye için en fazla gelişim alanının siyasal güçlendirme ile ekonomik katılım ve fırsatlar başlıklarında olduğunu gösteriyor.2 Yıllar içinde elde edilen kazanımlara rağmen 2023 yılında kadınların işgücüne katılımı %35,8 ile OECD ülkeleri ortalamasının (%53,5) bir hayli gerisinde. Kadınların ekonomik hayata katılımlarının cinsiyet rolleri ve bakım yükü gibi faktörler nedeniyle kısıtlanması yalnızca bir hakkaniyet meselesi olmakla kalmıyor, önemli bir ekonomik kayıp anlamına da geliyor.
Yaşlanan bir nüfusa sahip Türkiye için iş hayatına henüz katılmamış 21 milyon kadın önemli bir potansiyel.3 Tam kapsamlı bir toplumsal cinsiyet eşitliğine giden yolda kadınların işgücüne daha yüksek bir oranda katılması orta vadede kapsayıcı büyümeyi destekleyebilir.4 Olumlu etkiler kadınlar ile sınırlı kalmayıp çocukların sağlığı ve refahı5 konusunda da ilerlemeler sağlanabilir. Bu potansiyeli hayata geçirmek için ise yalnız bir gün değil, her gün gösterilecek bir kararlılık ve bu kararlılığı yansıtan politikalar ve iş birlikleri gerekiyor. Ancak bu sayede toplumsal cinsiyet eşitliği yakın, 123 yıldan yakın olabilir.
(1) https://www.weforum.org/publications/global-gender-gap-report-2025/
(2) Küresel Toplumsal Cinsiyet Uçurumu Endeksi her sene dört alt endeks ile toplumsal cinsiyet eşitliğinin durumunu ve ilerlemesini takip ediyor. Bu endekslerden ilki olan Ekonomik Katılım ve Fırsat kadınların iş hayatına katılımını, kadın ve erkekler arasında ücretlendirme farklarını ve kadınların iş hayatında ilerleyişini takip ediyor. Eğitim Düzeyi endeksi içinse okullaşma ve okuryazarlık oranları inceleniyor. Doğumlarda erkek çocuklarına yönelik bir tercih olup olmadığı ile kadın ve erkekler arasında yaşam beklentisi farklılıkları Sağlık ve Hayatta Kalma endeksi ile ele alınıyor. Son olarak Siyasal Güçlendirme endeksi parlamento ve bakanlıklar düzeyinde kadınların karar alma süreçlerine ne denli katılabildiğini ölçüyor.
(3) https://www.tskb.com.tr/uploads/file/yeni-ay-mart2025-81.pdf
(5) https://www.nber.org/system/files/working_papers/w22766/w22766.pdf
