Dünya Limit Aşım Günü Ötelendi

Global Footprint Network (“Küresel Ayak İzi Ağı”), insanlığın toplam yıllık tüketiminin, dünyanın bir yılda sağlayabileceği kapasiteyi aştığı günü, “Dünya Limit Aşım Günü (EOD)” (“Earth Overshoot Day”) olarak tanımlıyor. EOD, insan faaliyetleri sonucunda doğa, ekosistemler, ekolojik kaynak ve hizmetler üzerinde oluşan tüketimin, gezegenin kendini yenileme sınırları içerisinde bir yılda sunabileceği kaynakları, yani bir yıllık doğal kaynak kapasitesini aştığı günü işaret ediyor.

EOD, ilgili yıl içerisinde dünyanın biyolojik kapasitesinin insanlığın ekolojik ayak izini karşılamaya yeterli olduğu gün sayısını hesaplanması ile belirleniyor. İlgili yılın geri kalanında küresel olarak limit aşılmış oluyor. EOD yıl içerisinde ne kadar erken bir tarihte olursa, insanlığın limitini o kadar hızlı tükettiğini ifade ediyor. EOD, Dünyanın biyolojik kapasitesinin ekolojik ayak izine bölünmesi ve ilgili yıldaki gün sayısı ile çarpılması ile hesaplanıyor.

Bir kişi ya da topluluk için kullanılan kaynakların üretilmesi ve oluşan atığın giderilmesi için gereken coğrafi alana ekolojik ayak izi denir. Bu alana altyapı ile atık karbondioksitin (CO2) emilimini sağlayacak bitki örtüsü için gerekli alanlar da dâhildir. Bir coğrafi bölgenin yenilenebilir doğal kaynakları üretme gücüne ise biyolojik kapasite denir. Ekolojik ayak izi hesaplaması bir toplumun talepleri ve ekosistemin karşılayabileceği kaynaklar dikkate alınarak yapılır. Küresel ekolojik ayak izinin en hızlı büyüyen bileşeni olan karbon ayak izi, toplam ayak izinin %60’ından fazlasını oluşturuyor.⁽¹⁾

İlk olarak 1970 yılında Küresel Ayak İzi Ağı tarafından belirlenmeye başlanan EOD, 2020 yılında küresel salgının da etkisi ile 24 gün ötelendi ve 22 Ağustos olarak gerçekleşti. 1970 yılında küresel olarak EOD 29 Aralık iken, yıllar ilerledikçe daha erkene geldiği gözlemleniyor. 1979 yılında 29 Ekim olarak gerçekleşen EOD, 2005 yılında sonra Ağustos ayına kadar geriledi. 2005-2017 yılları arasında tam 13 sene boyunca Ağustos ayı içerisinde kalan EOD, 2018 ve 2019 yıllarında 29 Temmuz günü oldu. 2000’li yıllarda ortalamada 243 gün olan limitlerin aşılma süresi 2010’lu yıllarda 214’e geriledi ve 10 yıl içerisinde bir ay erkene gelmiş oldu.

Her ülkenin her bölgenin de kendine özgü bir limit aşım günü var. Peki Türkiye’nin limit aşım günü ne zamandır? Türkiye’nin limit aşım günü 2020 yılında 26 Haziran olarak gerçekleşti.⁽²⁾ 2018 yılında 11 Temmuz olan Türkiye limit aşım günü 2019 yılında 27 Haziran idi. Dünya ortalaması ile karşılaştırıldığında Türkiye’nin dünya ortalamasından daha erken bir sürede limitlerini tükettiğini görmekteyiz.

Son olarak limit aşımının iyileştirilmesi için neler yapılmalı? Fosil yakıtlarının kullanımının azaltılması, yenilenebilir enerjiye yönelme, enerjinin ve kaynakların verimli kullanılması, karbon ayak izinin azaltılması, gıda israfının önlenmesi bunlardan birkaçı.

⁽¹⁾^{https://www.footprintnetwork.org/our-work/climate-change/}

⁽²⁾^{https://www.overshootday.org/newsroom/country-overshoot-days/}