"Sıfır Atık" kavramına bakış

2017 yılında T.C. Cumhurbaşkanlığı ve T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı işbirliğiyle hayata geçirilen SIFIR ATIK PROJESİ, gün geçtikçe ülkemizin önemli bir gündemi haline geliyor.

Peki Sıfır Atık nedir? Bu kavramı duyunca hiç atık üretilmemesi gibi bir anlam akla gelebilir. Sıfır Atık Kavramı, Avrupa Birliği ülkelerinde Near-Zero-Waste terminolojisi ile de ifade edilmektedir. Gerek sanayi, gerekse konutlarda atığın hiç üretilmemesi gibi bir durum, günümüz koşullarında mevcut olmamakla birlikte, Sıfır Atık ifadesi, Değerlendirilemeyen hiçbir Atığın üretilmemesi hedefi şeklinde tanımlanabilir. Yani, atığı mümkünse üretmemek, üretilen atık miktarını azaltmak ve ekonomiye, geri dönüşüm/geri kazanım/yeniden kullanım gibi metotlarla yeniden kazandırma anlayışıdır.

Türkiye’de T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı verilerine göre, 2016 yılında Türkiye’de yaklaşık 18 milyon ton endüstriyel tehlikesiz atık, 1,5 milyon ton endüstriyel tehlikeli atık oluşmuştur . Bunun yanı sıra, 2016 yılında 32 milyon ton evsel atık meydana gelmiştir. Dolayısıyla, miktar bakımından en fazla atık Evlerimizden / İşyerlerimizden ortaya çıkan Evsel Nitelikli Atıklardır. Atıklarımızın evlerde, tek bir poşette, yani karışık olarak toplanması, tüm atıkların Katı Atık Düzenli Depolama Tesislerine (Çöp Depolama Sahaları) karışık olarak gitmesine ve özellikle geri dönüştürülebilir atıkların ekonomik değerini kaybetmesine neden olmaktadır. Buna ilave olarak, çöp depolama sahalarımızın hızlı bir şekilde dolmasına sebebiyet vermektedir. Sıfır Atık Projesi, tam da bu süreci iyileştirmek için başlatılmıştır. Evlerde / iş yerlerinde geri kazanılabilir atıklar ile diğer atıkların ayrı toplanması bu döngünün en kritik aşamalarından biridir.

Sıfır Atık Projesinin somut hedefleri aşağıda özetlenmektedir:

Bireylerin duyarlı tüketiciler haline gelmesi,
Çevresel risklerin azaltılması,
Toplum sağlığına katkı,
İklim değişikliği ile mücadele,
Çöp toplama ve taşıma maliyetlerinin azaltılması,
Düzenli Depolama sahalarının ömrünün uzatılması,
Plastik, Cam, Kağıt, Karton, Elektronik vb. geri dönüştürülebilir atıkların ayrı toplanarak ekonomiye kazandırılması,
Doğrusal ekonomiden döngüsel ekonomiye geçiş,
Enerji ve kaynak verimliliği.

2023 yılına kadar Sıfır Atık Projesinin ülke genelinde uygulamaya alınması ve yıllık 12 milyar TL’lik bir tasarruf elde edilmesi hedeflenmektedir (T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2018). Bu yönüyle sıfır atık projesinin çevresel etkilerin azaltılmasının yanı sıra çok önemli bir ekonomik katkı sağlaması beklenmektedir. T.C: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayımlanan ilgili mevzuat kapsamında, 1 Ocak 2019 tarihinden itibaren, marketlerde/perakende satış noktalarında plastik poşetler ayrıca ücretlendirilecek olup, sıfır atık projesi konusunda artan bir ivmeyle farkındalık yaratacaktır.

Sıfır Atık Projesi, vizyon ve misyon olarak tüm atık türlerine yönelik bir hedef içermekle birlikte, ana hedef hane halkı, Belediyeler ve Büyükşehir Belediyeler arasındaki Atık Yönetimi faaliyetlerinin iyileştirilmesidir. Sanayicilerin sıfır atık projesine destek vermesi kritik önem arz etmekle birlikte, halihazırda Endüstriyel Atıkların (Tehlikeli/Tehlikesiz) ne şekilde yönetileceği net olarak geçerli mevzuatımız kapsamında belirtilmektedir. Sıfır Atık Projesi kapsamında, Sanayicilere düşen görevlerin başında; döngüsel ekonomi ilkeleri ile uyumlu faaliyet gösterilmesi gelmektedir. Sıfır Atık projesi, prensip ve hedef olarak çevresel, sosyal ve ekonomik faydayı hedefleyen döngüsel ekonomi kavramı ile doğrudan bağlantılıdır.

Türkiye Cumhuriyeti için büyük önem arz eden Sıfır Atık Projesinde yer alan ilkelerin eğitim sistemimize entegrasyonu, israfı önleme ve atıklarını çevreye duyarlı bir şekilde yönetmeyi benimseyen bir nesil oluşturmak açısından en önemli ve öncelikli ana hedef konumundadır. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı ile T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın projeye ilişkin koordinasyonu, projenin uzun vadeli başarı hedefi için kilit role sahiptir.

Sıfır Atık Projesinin, ulusal mevzuatımızda somut olarak yer alması amacıyla T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 23.10.2018 tarihinde SIFIR ATIK YÖNETMELİK TASLAĞI yayımlanmış olup, Taslak Yönetmelik, çevre mevzuatımıza, sanayicilere, hane halkına ve toplumun bütün paydaşlarına atık yönetimiyle ilgili yeni bir vizyon getirmeyi hedeflemektedir. Dolayısıyla, bu yönetmelik yürürlüğe girdiği zaman, bir proje / gönüllülük hareketi vasfından yasal olarak uyulması gereken bir norm haline dönüşecektir.