''Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri'' ve bilgi ve iletişim teknolojileri

Günlük hayatta olduğu gibi, bilgi ve iletişim teknolojileri Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinde de kendisine yer buluyor. Hedeflerin hayata geçirilmesinde teknoloji itici bir güç olarak nitelendirilmekte ve her hedefte teknolojinin önceliklendirilmesine vurgu yapılmakta.

Eylül 2015'te dünya liderleri tarafından Birleşmiş Milletler (BM) Zirvesi'nde kabul edilen “Sürdürülebilir Kalkınma: 2030 Gündemi” (2030 Agenda for Sustainable Development) çalışmasına istinaden 17 adet Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi (SKH) ile ilgili olarak 1 Ocak 2016'da BM tarafından resmi uygulama süreci başlatıldı. SKH’lerin nihai amacı, 2030 yılına kadar olan süreç boyunca, herkes için evrensel olarak uygulanacak olan bu yeni hedefler ile dünyada yoksulluğa son vermek, eşitsizliklerle savaşmak, iklim değişikliğiyle mücadele çabalarını harekete geçirmek ve hiçbir ülkenin kalkınma sürecinde geride kalmamasını sağlamak olarak özetleniyor.

Bilgi ve İletişim Teknolojileri belli noktaları ile her hedefte işaret edilse de “Sanayi, Yenilikçilik ve Altyapı” isimli 9. hedefte kendisine özel olarak yer bulmaktadır. “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi 9” kapsamı içerisinde sürdürülebilir sanayi, KOBİ’lerin güçlendirilmesi, yenilikçi (inovatif) düşünce ile mobil ve lojistik altyapıların sağlamlaştırılması gibi kapsayıcı kalkınmanın temel taşları yer alıyor.

9. Hedef içerisinde yer alan 9.5, 9.b ve 9.c isimli göstergeler bilgi ve iletişim teknolojilerinin alanına giren hedefleri irdeliyor.

9.5 numaralı hedef bilimsel araştırmaların geliştirilmesi, tüm ülkelerde -özellikle gelişmekte olan ülkelerde- 2030 yılına kadar yenilikçiliğin desteklenmesi ve Ar-Ge alanında çalışan sayısının büyük oranda çoğaltılması ve kamu-özel Ar-Ge harcamalarının artırılmasını da içerecek şekilde sanayi sektörlerinin teknolojik kapasitelerinin yükseltilmesi gibi konulara yer veriyor. Türkiye’de ise yayınlanan temel dokümanlarda Ar-Ge harcamalarının GSYH içerisindeki payı için 2017 yılı hedefi %2 olarak sunulurken 2017 yılı sonunda söz konusu oran %1,4 civarında gerçekleşti.⁽¹⁾ İlerleme sağlanmış olmakla birlikte Ar-Ge harcamalarının GSYH içerisindeki payı, hedeflere ve benzer gelişmişlik düzeyindeki bir dizi ülkeye kıyasla düşük seviyelerde.

9.b numaralı hedefte bilgi ve iletişim teknolojilerinin sanayi ile ilişkisi ve politika yapıcıların bu ilişkiye sağladıkları destek irdeleniyor. Bu hedefin ana amaçlarında, yurtiçinde teknolojik gelişim ile Ar-Ge faaliyetlerinin uygun politikalarla desteklenmesi önceliklendiriliyor. Türkiye sanayisinin yarattığı katma değer içinde orta ve yüksek teknolojilerin payının benzer ülkelere kıyasla geride kaldığını görmekteyiz.

9.c numaralı hedef ise doğrudan bilgi ve iletişim teknolojilerinin yaygınlaştırılmasını amaçlıyor. Hedef 9.c bilgi ve iletişim teknolojilerine erişimin kayda değer miktarda artırılması ve 2020 yılına kadar az gelişmiş ülkelerde evrensel ve satın alınabilir internete erişimin sağlanması için çaba gösterilmesine yönelik olarak tasarlanmış. Hedef 9.c kapsamında bilgi-iletişim teknolojilerine erişimde Türkiye 2007-2018 döneminde önemli gelişme göstermiş, özellikle mobil teknolojiler ön plana çıkmıştır.

Türkiye’nin bahsi geçen alt hedeflerde mevcut durumu ve gelişim alanları yukarıda özet olarak belirtilmekle birlikte, yüksek teknolojili alanlara yatırım yapma hedefleriyle orta vadede önemli yol kat etmek için Yeni Ekonomi Planı ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu 2018-2022 Stratejik Planı vb. ortaya konarak tüm alanlarda bu yönde gelişmek için önemli yol haritaları düzenlendi.

Ayrıca Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri noktasında ülkelerin gelişim düzeyini ölçmek için bazı istatistiki göstergeler belirlenmiş. Yukarıda sözü edilen 9.5, 9.b ve 9.c hedefleri için belirlenen göstergeler aşağıda belirtilmekte.

• 9.5 Gösterge 1: GSYH içerisinde AR-GE harcamalarının payı Gösterge 2: Bir milyon yerleşik içerisinde araştırmacıların payı (TZE)⁽²⁾
• 9.b Gösterge 1: İmalat sanayi katma değeri içinde orta ve yüksek teknolojili sektörlerin payı
• 9.c Gösterge 1: Mobil erişime sahip nüfusun toplam nüfus içerisindeki payı

Ayrıca bilgi ve iletişim teknolojileri özellikle 9. hedefte işlense de 17 adet hedefin hepsinde belli noktalarda kendisine yer buluyor. Özellikle çevre dostu teknolojilerin yaygınlaştırılmasının, üretim teknolojilerinin sürdürülebilir hale getirilmesinin ve teknolojiye erişimde cinsiyet eşitliğinin sağlanmasının önemine yapılan vurgular dikkate değer.

^{(1)2018 yılı rakamları henüz açıklanmamıştır.}

^{(2)TZE; tam zamanlı eşdeğeri manasına gelmektedir.}