Yapay Zekâ ve Su Riskleri
Su ile ilişkimizde belirleyici olacak faktörlerden biri gün geçtikçe yapay zekâ olarak öne çıkıyor. Hayatlarımızda yaratacağı etki internet veya elektriğinki1 ile karşılaştırılan yapay zekâ, şimdiden eğitimden işe alımlara kadar hayatımızın pek çok alanına temas eder durumda. Mevzu su olduğunda ise yapay zekânın yaratacağı net etkinin pozitif mi negatif mi olduğu bulanıklaşıyor. Gelin isterseniz önce yapay zekânın sürdürülebilir su yönetimi adına neler vaat ettiğine bakalım.
Yapay zekâ suya ilişkin risklerin yönetilmesine, başta su kullanımına dair süreçlerin iyileştirilmesi vasıtası ile yardımcı olabiliyor. Örneğin su kayıpları ile mücadelede yapay zekâ giderek önemi artan bir araç haline geliyor. (Su kayıpları Avrupa’da %252, Türkiye’de ise %34 düzeyinde3 kaydediliyor.) Yapay zekâ sayesinde4 su altyapısında hasar görmesi olası bölgeler hızlıca tespit edilip su kayıplarının önüne geçilebiliyor. Bu teknoloji aynı zamanda tarlalara ve hanelere sağlanan su miktarının ve zamanlamasının optimize edilebilmesine de olanak sağlıyor.
Yapay zekâ temelli modeller, başlıca su riskleri arasında yer alan seller açısından da oldukça kıymetli.5 Bu modeller sellerin yaklaşık bir hafta öncesine kadar tahmin edilmesine olanak sağlıyor. Bu alandaki ilerlemeler hükümetlerin ve yardım kuruluşlarının hazırlanmasına vakit sağlayarak zararın azaltılmasına katkı sağlayabilir. Bu gibi felaketlerin sıklığının ve yıkıcılığının artmakta olduğu bir dünyada böyle bir teknolojinin sağlayabileceği faydalar giderek daha önemli hale geliyor. Yapay zekânın örüntüleri tanıma kabiliyeti felaketlerin önceden tespitine ek olarak, su kalitesine dair risklerin tanınması konusunda da kullanılabiliyor. Bu sayede suda bulunan kirleticiler vakitlice tespit edilebiliyor, kirlenmenin büyümesinin önüne geçilebiliyor.
Veri analizi ve otomasyon gibi alanların yanı sıra su miktarı ve kalitesi gibi alanlarda da katkı sunan yapay zekâ, beraberinde çeşitli maliyetler de getiriyor. Yapay zekâ hem çalışmak için ihtiyaç duyduğu enerji, hem de bu teknolojiyi bünyesinde barındıran veri merkezlerinin üretilmesi ve soğutulması bakımından suya oldukça aç bir teknoloji. Örneğin, Microsoft’un son çevre raporu şirketin yapay zekâ araştırmalarının hızlandığı 2022 yılında, su tüketiminin bir önceki yıla kıyasla %34 arttığını ortaya koyuyor. Yapay zekânın çevresel etkilerini inceleyen Kaliforniya Üniversitesi’nden Shaolei Ren6, bu artışın yapay zekâ kaynaklı olabileceğini söylerken, Ren’in ekibi tarafından yapılan bir çalışma ChatGPT’nin ona sorulan her 5 ila 50 soru için 500 ml su tükettiğini ortaya koyuyor. Veri merkezlerinin su ihtiyacı, onların nerede konumlanacağını sosyal bir problem haline de getiriyor. Örneğin Google’ın geçtiğimiz sene en kurak dönemini yaşayan Uruguay’da7 yeni bir veri merkezi açmayı planlaması tepki çekmiş ve protestolar ile sonuçlanmıştı.
Küresel yapay zekâ talebi ile oluşan su ihtiyacı gün geçtikçe artacağa benziyor. Öyle ki yapay zekânın 2027’ye kadar yıllık 0,38-0,60 milyar metreküp8 su kullanması bekleniyor. Bu miktar Danimarka’nın senelik çektiği suyun yarısına, Liberya’nın çektiği suyun ise 2,5-3,5 katına denk geliyor. Öte yandan yenilikçi çözümler bu ihtiyacı yönetmeye yardımcı olabilir. Örneğin Microsoft’un su altında kurduğu veri merkezleri, bu merkezlerin soğutulması için su ihtiyacı problemini ortadan kaldırıyor. Üstelik bu merkezlerin okyanus ekosistemlerine negatif bir etkisi kaydedilmemiş.
Görünen o ki hayatımızda giderek önemli bir yer kaplayan bu teknolojinin sürdürülebilir su yönetimi adına faydaları olduğu kadar riskleri de mevcut. Hal böyle olunca yapay zekânın suyun sürdürülebilirliği adına net pozitif olabilmesi için, sağladığı faydaların bu riskler ile dengelenmesi şart.
(2) https://www.waternewseurope.com/reduce-water-leakages/
(3) https://www.tarimorman.gov.tr/SYGM/Haber/1076/Bugun-Dunya-Su-Kayiplari-Gunu
(4) https://www.wsp.com/en-us/insights/2023-artificial-intelligence-shaping-future-of-water
(7) https://www.theguardian.com/world/2023/jul/11/uruguay-drought-water-google-data-center
Bunlar da İlginizi Çekebilir
