Geri kazanımda başarılı örnek: Almanya

18 Mart Geri Dönüşüm Günü kutlu olsun! Geri dönüşüm, atık yönetimi ve döngüsel ekonominin sağlayacağı kazanımlara dikkat çekmek önemli ancak biraz da bu konuda başarılı modelleri irdelemek gerekiyor. Burada da Almanya ön plana çıkıyor. Atıklarının %65’ini geri kazanan ve bütün atık çeşitleri için ayrı renk kodları geliştiren Almanya, çöpün kaynağında önceden ayrıştırılmasıyla önemli tasarruflar sağlıyor. Almanya’da yaşayanlar arasında ayrıştırma süreci zamanla alışkanlığa dönmüş durumda.

OECD’nin Environment at a Glance raporuna göre atıklarının %65’inin yeniden değerlendirilmesini sağlayan Almanya bu konuda başarılı ülkeler arasında yer alıyor. Bütün atık çeşitleri için ayrı renk kodları geliştirilmiş durumda. Böylelikle çöpleri atarken karıştırma olasılığı en aza indiriliyor. Bazı kesimler Almanya’da her atık için farklı renk kodu oluşturulmasının sistemi daha komplike yaptığını ve hataya neden olduğunu düşünse de bazıları bunun çöp atarken ayrıştırmada oluşabilecek muhtemel hataları önlediğini düşünüyor.

Çöpün kaynağında önceden ayrıştırılması Alman hükümetine önemli tasarruflar sağlarken Almanya’da yaşayanlar arasında bu ayrıştırma süreci zamanla alışkanlığa dönmüş durumda. Çöp ayırmada kurallara uyulmaması durumunda ise uyarı ve para cezası uygulanıyor. Almanya’da çöp ve geri dönüşüm kutularının otobüs durakları, tren istasyonları, okullar, parklar, şehir merkezleri gibi pek çok noktada ulaşılabilir olması bu alandaki başarısının en önemli nedenlerinden biri olarak değerlendiriliyor.

Alman depozito sisteminin çöp ayrıştırmada önemli bir bileşen olduğu söyleniyor. Tekrar kullanılabilir şişeler firmalar tarafından tekrar doldurulurken, tek kullanımlık şişeler geri dönüştürülebilir ancak tekrar şişe olarak kullanılamaz olanlar olarak ifade ediliyor. Tek kullanımlık şişelerin üzerinde işaret bulunurken bu şişelere diğerlerine oranla daha yüksek, 25 cent depozito uygulanıyor. Tekrar kullanılabilir şişelerde ise cam veya plastik olduğuna bakılmaksızın 15 cent depozito ödeniyor. İngiltere’nin geçen yıl duyurulan, şişeler için depozito geri ödeme planına da ilham kaynağı olan Alman depozito (pfand) sistemi 2003’te uygulanmaya başlandı. Çöplerin atılmasını engellemede başarılı bulunan sistemin aynı zamanda işe teknoloji ve eğlence kattığı da öne sürülüyor. Pfand sisteminde şişe veya kutulara fiyatın bir parçası olarak ilave depozito ödeniyor ve satıcıya geri götürüldüğünde bu bedel geri alınıyor. Hemen hemen tüm Alman süpermarketleri bir tür tersine çalışan bu otomatlara (reverse vending machines) sahip görünüyor. Eğer otomata yerleştirdiğiniz şişe belirli kriterlere uygunsa şişeyi kabul eden makinenin sunduğu belge kasada nakde çevrilebiliyor.

Almanya’daki sistemin benzeri geçen yılın Eylül ayında İstanbul’da uygulanmaya başladı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin çevre kirliliğini önlemeyi amaçladığı projeyle metro istasyonlarına koyulan geri dönüşümlü İstanbulkart dolum makineleri ile toplu taşıma araçlarını kullananlar, boş pet şişe karşılığında İstanbulkartlarını doldurabilecekler. Şişenin boyutuna göre yüklenen bedel değişmekle birlikte, uygulamanın kısa zamanda okulları da kapsayacak şekilde yaygınlaşması hedefleniyor. Türkiye’de benimsenen “Sıfır Atık” yaklaşımı, bu konuda atılan adımlar ve hedefleri düşündüğümüzde Türkiye açısından da durumun iyiye gittiğini söylemek mümkün görünüyor.