Emtia Piyasaları ve Jeopolitik Gelişmeler
Dünya Bankası Emtia Piyasaları Görünümü – Ekim 2023 raporunu(1) yayımladı. Rapor, Orta Doğu’da devam eden çatışmaların ortasında yayımlanırken, emtia fiyatları açısından jeopolitik belirsizliklerin etkisine dikkat çekiyor. Jeopolitik risklerin emtia piyasalarında ne denli negatif etkileri olduğu en son Rusya-Ukrayna örneğinde görülürken, 2022 yılı başında başlayan bu süreç emtia ve de özellikle enerji fiyatlarında sert yükselişlere yol açmıştı. Emtia fiyatlarındaki bu artışlar da son yıllarda karşı karşıya olduğumuz küresel enflasyonist baskının temel sebeplerinden biri oldu.
Dünya Bankası raporunda mevcut jeopolitik gelişmeler ışığında emtia piyasalarındaki olası gelişmeleri ve önümüzdeki dönemde öngördüğü senaryolar üzerinden fiyat tahminlerini açıklıyor. Raporda son haftalarda yaşanan jeopolitik gerilimlerin emtia piyasaları üzerindeki sınırlı etkisinden de yola çıkarak, çatışmanın yayılmadığı varsayımıyla uzun vadeli etkilerin de sınırlı olduğu bir baz senaryo çiziliyor. Baz senaryoda ortalama emtia fiyatlarında 2023 yılında bir önceki yıla göre hızlı düşüşler görülürken, bu gerileme eğiliminin 2024 yılında yavaşlayarak da olsa sürmesi bekleniyor. Çatışmaların yayıldığı daha kötümser senaryolarda ise jeopolitik gerilimlerin, özellikle enerji emtiaları üzerinden, emtia piyasaları üzerinde yol açtığı sonuçları ortaya koyuyor.
Baz senaryo projeksiyonları yukarıdaki grafikte görülüyor. Raporda ortalama emtia fiyatlarında bu yıl için tahmin edilen %24,0’lık gerilemenin ardından, 2024 ve 2025 yıllarında sırasıyla %4,0 ve %0,5 düşüş gerçekleşeceği öngörülüyor. Özellikle önümüzdeki yıl yaşanması beklenen düşüşte sıkı finansal koşulların neden olacağı zayıf küresel ekonomik büyümenin etkili olacağı belirtiliyor.
Rapor baz senaryonun dışında son günlerde yaşanan çatışmaların yayılması durumunda gerçekleşebilecek daha kötü senaryoları da içeriyor. Burada çatışmanın boyutuna göre üç farklı durum incelenirken, emtia piyasalarına etkisi petrol üzerinden irdeleniyor. Bölgede daha önceden yaşanan jeopolitik gerilimler örnek alınarak çatışmanın boyutuna göre yaşanabilecek petrol arz kısıntıları tahmin ediliyor ve bunun sonucunda oluşabilecek fiyat artışları hesaplanıyor. Petrol ve diğer enerji fiyatlarında görülecek yükselişlerin diğer emtia piyasalarına potansiyel yansımaları üzerinden de genel bir görünüm oluşturuluyor. Çatışmaların bölgesel bazda yayılımının en az olduğu ilk senaryoda, 2023’te ortalama 100 milyon varil civarında olan günlük petrol arzı 0,5-2,0 milyon varil azalırken, bunun petrol fiyatlarını %3,0 ila %13,0 arasında artırabileceği öngörülüyor. Çatışmaların daha yaygın olduğu ikinci senaryoda, günlük arz kısıntısı 3 ila 5 milyon varil arasında olurken, bunun %21,0-%35,0 arasında bir fiyat artışına yol açabileceği düşünülüyor. Jeopolitik gerilimlerin en yaygın olduğu üçüncü senaryoda ise günlük 6-8 milyon varil arası kısıntı yaşanırken, petrol fiyatlarına yansımasının %56,0 ila %75,0 arasında bir seviyede olabileceği tahmin ediliyor. 2023 son çeyrek ortalamasının 90 dolar olacağı öngörüsüyle, en kötü senaryoda petrol fiyatlarının 150 dolara kadar çıkabileceği varsayılıyor. Raporda, bu yükselişlerin üretim ve taşımacılık maliyetlerinde neden olacağı artış dolayısıyla diğer emtia gruplarında farklı seviyelerde de olsa yukarı yönlü fiyat hareketleri gözlenebileceği belirtiliyor. Sonuç olarak, küresel enflasyonist baskının sınırlı da olsa gerilediği bu günlerde jeopolitik gerilimlerin emtia piyasaları üzerindeki olası etkileri dezenflasyon sürecinin devamlılığı açısından kritik bir rol oynuyor.
Bunlar da İlginizi Çekebilir
