Gelin tanış olalım: Büyüme-enflasyon ilişkisi

Politika yapıcıların iktisadi tercihlerini anlatırken bahsettiğimiz ikilemler vardır. En sık rastladığımız ikilem de “büyüme-fiyat istikrarı” konusunda karşımıza çıkar. Şunu biliyoruz ki, fiyat istikrarı, yatırım iştahı üzerinden genellikle büyümeyi destekliyor. Dolayısıyla burada bahsedilen ikilem “zamanlama” ile ilgili. Yani politika yapıcılar da fiyat istikrarı istiyor ama buna ilişkin para politikası adımlarının zamanlaması– hızı konularında merkez bankaları ile uzlaşamayabiliyor.

Bunu ders kitaplarında okuruz da ABD özelinde canlısını, hele de sosyal medya üzerinden, takip etmek pek bir ilginç oldu. ABD Başkanının FED konusundaki eleştirileri, zamanlama tercihlerindeki bu ikilemi gözler önüne seriyor. Hadise yakın zamana kadar sadece faiz arttırma hızına ilişkin giderken, bir de faiz indirimi talebi geldi… ABD’de mevzunun daha çok su kaldıracağı da böylece belli oldu.

Konu küresel ajandaya girdiğine göre, enflasyon ile büyüme arasındaki ilişkiye bakmak için doğru zaman olabilir. Bir blog yazısının içerik sınırı uyarınca, fotoğraf çekerek başlayalım. Phillips Eğrisi, nedensellik gibi işler bu yazının konusu değil.

Fotoğraf, 50 ülkeyi kapsıyor (ülke listesi kaynakçada). Grafikler, 2018 sonu yıllık tüketici fiyatları enflasyonu (gerçekleşme) ile 2018 sonu reel GSYH büyümeleri (IMF tahmin) kullanılarak hazırlandı. Bu ülkeler için hesapladığımız %3,3’lük medyan yıllık büyüme rakamından hareketle, ülkeleri %3,5’lik bir eşik üzerinden ikiye ayırabiliyoruz.

Sonucun üzerinde konuşmaya değer:

• Yüksek büyüme performansına karşın, enflasyonunu sınırlı tutmayı başaran ülkeler var.
• 2018 büyümesi %3,5’un üzerinde kalan 25 ülkenin medyan büyümesi %4,1, medyan enflasyonu %2,1
• Bu eşiğin altında kalan 25 ülkenin medyan büyümesi %2,2, medyan enflasyonu %1,5
• Doğrusal bir şekilde, “yüksek büyüme, yüksek enflasyon yaratır” diyemiyoruz. Ama dikkat! “Onca parasal genişlemeye rağmen büyüme de yok, enflasyon da yok” da diyemiyoruz. Düşük enflasyon ile yüksek hadi bilemediniz ılımlı büyüme yakalamak mümkün.
• Büyüme ile enflasyon arasında bir “vazgeçme oranı” olduğunu ders kitaplarından bile çıkarttık neredeyse… Doğrudur. Ama oraya gelene kadar söylenecek söz belki de şu olmalı: büyüme ve enflasyon konusu sadece merkez bankaları üzerinden tartışılmamalıdır. Üretim faktörlerinin değerlendirilmesi, insan kaynağı ve orta vadeli planlama her şeyden önce gelir.
• Kaynakça:
• Çalışılan ülkeler: Hindistan, Çin, Filipinler, Ermenistan, Malta, Gürcistan, Endonezya, İrlanda, Malezya, Tayland, Slovenya, Polonya, Peru, Lüksemburg, Macaristan, Şili, Romanya, Kıbrıs, Latviya, İzlanda, Estonya, Kazakistan, Bulgaristan, İsrail, Litvanya, Yeni Zelanda, Çekya, İsviçre, ABD, Avusturya, Hollanda, Kolombiya, Hırvatistan, İspanya, Finlandiya, İsveç, Portekiz, Meksika, Norveç, Kanada, Yunanistan, Danimarka, Almanya, Fransa, Belçika, Brezilya, İngiltere, İtalya, Japonya, Güney Afrika