Hangi sektör Ar-Ge’ye daha fazla kaynak ayırıyor?

Dünyada Ar-Ge ve inovasyonun odak noktasında bilgi teknolojileri ve sağlık sektörleri yer alırken, Türkiye’de Ar-Ge harcamasında başı çeken firmalar otomotiv, beyaz eşya, savunma ve havacılık sektörlerinde faaliyet gösteriyor.

Ar-Ge harcamalarının GSYH’ye oranı 2002 yılındaki %0,51 düzeyinden 2017 yılında %0,96’ya yükseldi. Bu oran 2016 yılı OECD ortalaması olan %2,34 ve AB-28 ortalaması olan %1,93’ün halen altında. Toplam Ar-Ge harcamasının 2017’de 30 milyar TL’ye (8,2 milyar dolar) yaklaştığı görülüyor. 30 milyar liralık harcamanın %57’si mali ve mali olmayan şirketler, %34’ü yükseköğretim tarafından yapılırken, geriye kalan %10’luk kısmı kâr amacı olmayan kuruluşlar tarafından yapılan Ar-Ge harcamalarının da dâhil olduğu genel devlet harcamaları oluşturuyor. Yaklaşık 17 milyar TL’ye denk gelen %57’lik bölümün sektörel dağılımına baktığımızda, bilgisayar programlama, danışmanlık ve ilgili faaliyetler ile bilgisayar, elektronik ve optik ürünler araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin başı çekiyor. İlk 5 sektör, 17 milyar TL’lik Ar-Ge harcamasının %68’ini, ilk 20 ise %94’ünü oluşturuyor. İlk 5 sektör içerisinde bilgisayar ve elektroniğin yanı sıra otomotiv, savunma ve havacılığa yönelik üretimi de kapsayan diğer ulaşım araçları ve beyaz eşyayı da barındıran elektrikli teçhizat yer alıyor. Sektörlerin Ar-Ge harcamaları, doğal olarak teknoloji yoğunluğuna paralel bir görünüm sergiliyor. Firma bazında baktığımızda, dünyada Ar-Ge harcamalarının büyük bir bölümünü bilgi teknolojileri, sağlık ve otomotiv sektörlerinde faaliyet gösteren şirketlerin oluşturduğunu görüyoruz.

Türkiye’de ise Ar-Ge harcamasına göre ilk 250 şirketin sıralandığı Ar-Ge 250 Araştırmasında,⁽¹⁾ ağırlıklı olarak otomotiv şirketlerinin yer alması dikkat çekiyor. Nitekim ilk 50’de 16 otomotiv şirketi yer alıyor. İlk 10’da 4 firmayla yer alan savunma ve havacılığın yanı sıra ilk 50’de ilaç (Abdi İbrahim, Deva Holding, Nobel İlaç), petrokimya (TÜPRAŞ, Petkim, Milangaz, Dyo) ve tekstil şirketleri (Sanko ve Mavi) yer alıyor. Bu 250 şirket 2017 yılında Ar-Ge’ye toplamda 7,4 milyar TL harcamış görünüyor.

Bu iki tabloyu yan yana koyduğumuzda, dünyada Ar-Ge ve inovasyonun odak noktasında bilgi teknolojileri ve sağlık sektörleri yer alırken Türkiye’de otomotiv, beyaz eşya, savunma ve havacılığın başı çektiğini görüyoruz. Dolayısıyla bilgi teknolojileri ve sağlık sektörleri açısından dünya ortalamalarına yakınsama varsayımıyla bu alanda potansiyel olduğunu söylemek mümkün. Nitekim dünyada araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde ilk 250 içerisinde başı çeken 25 yazılım firması bulunurken Türkiye’de ilk 250 içerisinde yalnızca bir firma yer alıyor. Araştırma, Türkiye İhracatçılar Meclisi İlk 1000 İhracatçı Firma listesinde yer almayan veya hisseleri Borsa İstanbul’da işlem görmeyen şirketlerin Ar-Ge harcamasını ihmal etmiş olsa da sektörel kompozisyonun değişmesi pek muhtemel görünmüyor.

^{(1)Turkishtime tarafından hazırlanan Ar-Ge 250 Araştırması, Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin her yıl açıkladığı “TİM 1000–İlk 1000 İhracatçı Firma” araştırması kapsamında açıklanan veriler ile hisseleri Borsa İstanbul’da işlem gören halka açık şirketlerin yılsonu bilançolarında yer alan bilgilerden yola çıkılarak hazırlanıyor.}